روش شناسي اقتصادىاسلامي

اجزاء روش شناسی ازدیدگاه اقتصاد کلاسیک وعلوم اجتماعی

1-      پیش ورزی ها = اندیشه های پیش زمینه ای هستند که درآن علم آزمون مورد تائید قرار نمی گیرد این پیش فرضها اصول موضوعه برای تحلیل علمی رفتاری فرض میشوند.

2-      ماهیت داوری = ارزشی است که دانشمند باید در دوره تحقیق علمی خود اتخاذ کند . اصولا تجزیه وتحلیل علمی هر موضوع اصلی باید کاملا بی طرفانه باشد

3-      بخش اثباتی = واقعیت راوصف کرده روابط علت ومعلولی مورد بررسی قرار میگیرد

اسلام وعلم اقتصاد

این که اسلام راه کامل وجامع زندگی درحوزه های اقتصادی وغیر اقتصادی است اصل پذیرفته شده است که امروزه به ندرت ازسوی مسلمانان یاغیر مسلمان به چالش کشیده می شود در قرنهای گذشته محققان اسلامی احتیاجی به تاکید بر این مطلب نداشتند چون درک آنها از دوکلمه دین واسلام مثل تعریف این دوکلمه دردنیای مدرن اسلامی به ویژه در طول دوقرن اخیر به وسیله استعمار ونفوذ فرهنگی غرب درمعرض تعریف قرار نگرفته بود.

منابع اسلامی یعنی قران وسنت تاکید دارد رفتار اقتصادی اسلام :

1-      درچارچوب هنجارهای اسلامی  2- ارزشهای اخلاقی   - الگوهای رفتاری که قران وسنت تعریف میکنند قرار میگیرد.

در آیات مکی قران که دردوره پیش از هجرت قرار گرفته دوران قانون مند شدن اصول عقاید اسلامی واظهار نظر منتقدانه درباره الگوهای رایج رفتاری بوده _ درباره الگوهای رفتار اقتصادی در روابط تجاری است .

علم اقتصاد

تعریف زمان ومکان که بر اصول قواعد وشریعت هست . چارچوب قلمرو علم اقتصاد را تشکیل می دهد.

و بخش دستوری علم اقتصاد اسلامی اشاره دارد به این معنا که اگرمردم روابط اسلامی راچنانچه ازمنابع اصلی اسلامی استخراج شده اند رعایت کنند امور چگونه خواهد بود

تعریف تاج الدین ازسیاست کلان اقتصادکلان بحث میکند وبه علم اقتصاد دستوری اشاره دارد واین تعریفهای دستوری فقط درچارچوب نظام اقتصاد اسلامی که بخشی  ازچیزی است که اسلام به پدید آوردن آن درزمینه از راه اعتقاد ایمان وتلاشهای بشری فراخوانده است به کار میرود .

دسته دوم تعریفها که  خان و عرف ارائه می دهد :  خان – رفتار بشر در چارچوبی که به واسطه نظام اقتصاد اسلامی فراهم شده به طور کامل مطالعه نظام اقتصاد اسلامی راپوشش داده اند.

تعریف صدر           = ممکن است که دراین دسته از تعریفها جای گیرند

شهید صدر = تحت عنوان وظیفه علمی ووظیفه مکتبی  به علم اقتصاد اسلامی وامیگذارد

وظیفه علم اقتصاد اسلامی از یک سو کشف وضعی است که متغیرهای زندگی واقعی در جامعه ای که نظام اقتصادی اسلامی را اجرا میکند واز سوی دیگر پرده برداشتن ازماهیت خود نظام اقتصاداسلامی است .

قلمرو علم اقتصاد عبارت است که رفتار بشر باهمه جوانب آن تحت هرنوع از ارزشهای اخلاقی مذهبی وداخل تمام چاچوب های اجتماعی سیاسی وقانونی نظریه های اقتصاد باید بتواند رفتار مومنان وغیر مومنان رادرجهت پیگیری اهداف مادی توضیح دهد این نظریه ها باید قابلیت درک انگیزه های تامین مالی براساس ربا – قیمت کذاری مبتنی بر بیع مدابحه وتامین مالی مشارکتی بر اساس مشارکت سود وزیان راداشته باشد.

علم اقتصاد اسلامی : عبارت است از به سبب تمرکز آن برآنچه باید انجام شود ومطالعه سیاستهای کلان در جامعه اسلامی براین که موقعیتهای رفتاری معین چگونه وبه سوی چه اهدافی باتصمیم عام از جانب مقام های صلاحیت دار باید تغییر کند می تواند تااندازه ای مناسب باشد . علم اقتصاداسلامی به طور کلی به صورت زیر شاخه ای از علم اقتصاد که با نظام اقتصاد اسلامی وتاثیر آن بر متغییرها وتصمیمهای اقتصادی سروکاردارد تاآن جاکه به نظریه اقتصاداسلامی مربوط میشود نظریه اقتصاداسلامی وسیله است که به مااجازه می دهد واکنش اقتصادی مردان وزنان را درچارچوب نظام اقتصاد اسلامی درک کنیم وسیاستهای مناسب برای تبدیل  (هست ) به (باید) یا برای چگونه ترسیم کردن (باید )درحوزه زندگی مسلمانان راپیشنهاد دهیم .

اجزاء اقتصاد اسلامی

1-     ارزشهای به دست آمده از قران وسنت ومنابع مرتبط با آن

2-     قضایای اثباتی که از طریق علم اقتصاد سنتی وارد علم اقتصاد اسلامی میشود

3-     قضایای اثباتی که ازطریق قران وسنت وارد علم اقتصاد اسلامی میشود

4-     روابطی که مسلمانان ودیگران ممکن است ازطریق مشاهدات تحلیل وتجزیه کشف کنند

گستره اقتصاد اسلامی :پدیده های اقتصادی رادرسراسر جامعه بشری اعم از اسلامی یاغیر اسلامی مطالعه میکند این بحث میتواند ازسوی قران وسنت پشتیبانی شود . این دو منبع توجه مارا به روابط متغییرهاجلب میکند که به رفتار مسلمانان محدود نشده وبارفتار تمام انسانها ارتباط دارد موضوع اقتصاد اسلامی به جامعه اسلامی محدودنیست بلکه شامل همه رفتارهای اقتصادی اعم از موافق یامخالف با اسلام میشود. چنین نگرشی بازیابی از هدف جهان شمول اسلام درباره تبیین جهان در مقیاس بزرگ به جای تبیینی است که اقتصاد اسلامی رابه مسلمانان اختصاص دهد.

رابطه اقتصاد اسلامی باسنت

قران وسنت سه مقدمه اساسی رابرای اقتصاد اسلامی فراهم می آورد =  نخستین مورد این است که پایه نظام اقتصاد اسلامی از قران وسنت وفقه ودیگر علوم اسلامی که برپایه قران وسنت استوارند استخراج میشود ودومین مورد آنست که این دویگانه منبع معتبر برای ارزشهای موردنیازدر تحلیل اقتصادی هستند – درقران وسنت نوع دیگری از اطلاعات وجود دارد که همچون قضایای ارزشی که درباره حلال وحرام هستند .نیست – بلکه بر برخی متغییرها یاروابط مهم اقتصادی میپردازد.

نقش ارزشها 

1-      انتخاب پیش فرض

2-      انتخاب موضوعات برای تحلیل

3-      انتخاب متغییرهایی از میان متغییرهای بی شماری که بر هرپدیده اقتصادی تاثیر میگذارند وشایستگی مطالعه دارند

4-      انتخاب روشها ومعیارهایی برای آزمون و تایید فرضیه ها

چهار مسیر اساسی که بوسیله ارزشها وارد فرایند تحلیل اقتصادی می شوند

1-      انتخاب پیش فرض ها

2-      انتخاب موضوعات برای تحلیل

3-      انتخاب متغییر ها ی مناسب برای مطالعه

4-      انتخاب روشها و معیار ها برای تایید وآزمون

به طور خلاصه فروض وارزشها همگی میتوانند تحت عنوان قضایای هنجاری باارزشها داده شوندچه این قضایا صریح باشند وچه غیر صریح جنبه اثباتی علم متاثر از واقعیت عینی است بنابراین درک ما ازواقعیت از دو عامل نشات میگیرد:

1-      اجزای واقعیت

2-      ارزشهایی که به طور قطع لازم است در مرحله تحلیل ازآنها استفاده کنیم

باترکیب این دوجزء قضایای اثباتی یک تحلیل اقتصادی باروابط سببی ومسببی به دست ماید

اصول روش  = ساختار نظریه الگوهای علمی

هرنظریه علمی از سه رکن تشکیل شده است : اصل موضوعه " تعیین شرایط وقوع حادثه " پیش بینی حادثه یااتفاقی که رخ میدهد

اصل موضوع :عبارتست از اصل انگیزه یاقضیه ای که خود محقق مقرر میدارد ویژگیهای اصل موضوعه آن است که تقریر ان نیازمند ارائه دلیل وبرهان نیست وهمچنین لازم نیست که براثر تجربه پدید آمده باشند اصل موضوعه بیان یک علت یاانگیزه برای عمل وعکس العمل انسانها واشیا به ترتیب هر علوم انسانی وطبیعی است .

ركن دوم =معرفی شرایطی است که طی آنها حرکت مورد نظر ازموضوع مورد مطالعه سر میزندویکی ازتفاوتهای علمی باقضایای فلسفی همین است که حوادث پیش بینی شده رخ میدهد در حالی که قضایای فلسفی همیشه ودر همه جا صادق هست البته این شرایط باید ملموس باشد وقابل مشاهده تا حضور وفقدان آنها به سهولت درک شوند.

رکن سوم = رخدادی است که پیش بینی میشود درصورت حضور شرایط یاد شده اتفاق خواهد افتاد این حادثه یارفتار نیز باید قابل مشاهده باشد وازنظر حدوث نیز به شکل یک قضیه باشد

1= اقتصاد اثباتی میلتون فرید من

فریدمن به تجزیه و تحلیل اقتصاد اثباتی پرداخته است اقتصاد اثباتی سعی دارد تا حد ممکن خودرابه قواعد علمی در علوم فیزیکی نزدیک سازد لذا به بررسی آنچه هست میپردازد نه آنچه باید باشد دراین مورد داشتن یک فرضیه یافروض تقریبی خوب ونه لزوما منطبق باواقع گرایی اصل قرار میگیرد . برنقش نرخها در مدل سازی تاکید زیادی میکندودرجداسازی مقوله های ارزشی ازمبانی نظری وعملی اسرار میگردد.

2= رویکردمارکسیستی

رویکرد مارکسیستی بویژه مکتب شیوه تولید بدون تردید یک نحوه نگرش بدیل در تحلیل پدیده های اقتصادی کشورهای جهان سوم محسوب میشود . واژه هاومفاهیمی چون امپریالیسم انحصارات طبقه ومبادله نابرابر در سطح گستردهای در ادبیات توسعه جای خودرابازکرده است . این مکتب بایک پیش ذهنیت سیاسی وبااستفاده از ابزار تحلیل تاریخی به چگونگی شکل گیری وسیطره شیوه تولید سرمایه گذاری میپردازد واز جنبه سلبی نظریه های گذشته رامورد نقد وبررسی قرارمیدهد وبایک وجه ایجابی زمینه های پایه گذارینظریه جدید رافراهم میاورد.

3= روش شناسی نظریه فرانک

دراین روش شناسی به تجزیه و تحلیل روش شناسی ازنظریه وابستگی میپردازیم ساختار تبیینی. وروایت فرانک از نظریه وابستگی درسه =حالت تبیین ساختار ی= تبیین هدفمند= تبیین تبعی

ساختارتبینی =براثر شش مورد= قلمرو – باروری –پیش بینی – موجه بودن وبررسی های واقع بینانه وپذیرش مفاهیم نظری تجزیه وتحلیل میشود . موضوع مورد بحث فرانک ارتباط بین توسعه یافتگی وعقب ماندگی می باشد وابستگی مفهوم کلیدی در الگوی متروپل – اقمار است که بر الگوی ماهیت ارتباط به کار گرفته میشود .

4= هرشمن ونظریه روش شناسی آن

دراین بخش الگوی انگاره گی در مقابل قوانین عمومی قرار دارد دیدگاه وی دیدگاه جامعه نگری میباشد لذا ازدید اوبه کارگیری قوانین جهان شمول همراه باپیش بینی موفقیت آمیز نمیتواند تنها راه حل مورد قبئل برای تائید باشد درک رخدادها از طریق شناسایی مکان ومرتبه آنها در یک شبکه مدل نقش نما  قابلتعیین است . ازدید وی روشهای صوری از تبیین ماهیت واقعیتهای اجتماعی عاجزند و دراین قسمت مفهوم واقعیت بر اولی دلالت دارد.

5= نظریه شومپیتر

اقتصاد دانی است که با نوآوری ها و گسترده اندیشی خود رخنه ای عظیم در دنیای محمدود و محصول اقتصاد دانان نئوکلاسیک پدید آورد او ایده جهان شمول ونظریه های مرسوم را کودکانه تلقی کرد وضرورت احاطه دانش اقتصاد دانان به رشته های علمی مرتبط را گوش زد کرد .  دومقوله نوع آوری وگسترده اندیشی رابیماری خطرناکی تلقی کرد . نظریه توسعه اومعماری آنترپرونور(کارآفرینی) رادر راه اندازی فعالیتهای اقتصادی الزامی دانست . شومپتر نه تنها استفاده از ابزارهای اقتصاد و تحلیل های آماری درتبیین پدیده های اقتصادی راردنمیکند که خود مشوق این رشته محسوب میشود.

6= نظریه  گونارمیردال

اوتلاش میکند تااز نظره پردازه های محض گذر کرده ومبانی ارزشی وارزشها رادر نظریه ها وارد نماید به بیان دیگر میتوان گفت وی نظریه های موضعیت وغیر جانبداری را تلقی میکند که مبانی ارزشی در آنها وارد شده است .گونارمیردال معتقد است مبنای استدلالها باید شکل واقعی به خود گیرد ودرک واقعیت داشتن دیدگاههای نظری است واین دیدگاه متکی براعتقاد به دو مقوله بار ارزشی و بار نظری است بنابراین اومعتقد است که نحوه ارزش گذاری ها راباید شناخت ومبنای این شناخت را واقعبینانه بودن دیدگاه معرفی کرد .

7= نظریه آرتورلوئیس

به نظر ارتورلوئیس اقتصاد به مثابه فن آوری ودانش پروری است ازاین نظر وی درمقابل نئوکلاسیکها قرار دارد ومعتقد است که باید مفاهیم نظری مفید در اقتصاد راازنوشناخت . واین به معنی رد نگرش نئوکلاسیکها نیست بلکه وی در برخی موارد نظریه ها ودیدگاه آنها رامفید ودربرخی موارد غیر ضروری قلمداد میکند  او همچنین در مورد اقتصاد اثباتی وتکیه بر تکرارپذیری آزمونها میگوید که نظریه های تکامل اجتماعی رانمیتوان همانند نظریه های علم زیست شناسی براساس پایه های محکم تجربه پذیر وتکرار پذیر بنا نهاد تاکید بر پارادایم نیوکلاسیک ها منجر به محدود کردن گستره دیدگاه نظری وبازماندن از درک واقعیات کشورهای جهان سوم هست . اومعتقد است تاثیر نظریه جدید مستلزم متقاعد کردن افراد کیفی است وتنهاتوسل جستن وابزارهای فنی وفنون آماری ومحاسباتی میتواند بسیار گمراه کننده باشد .

استفاده های علم  از مکتب :

1= نظریه های علمی – شکل قضایای فلسفی رادارند وباید کلی بر حسب قابل تبدیل برهمه شمول باشند . ویک رابطه علت ومعلول درمیان عامل برونزا وعامل درونزا باشد

2= دانستن اعتبار روش تجربی در کتب معرفت هست بدین معنا که این روش علم یقین هست یا نه  + بعلاوه نوع هستی موضوع خود علم یا آن وجه از موجودات که مورد مطالعه قرار میگیرد بوسیله فلسفه تبیین می شود چه نوع وجودی دارد؟

3= استنباط اصول موضوع هست اصول مذبور هدف یاانگیزه رفتار رادر علوم انسانی برعکس غریضه های حیوانی وگرایشهای جامداتی بیان میکند. البته اصل موضوع خود یک قضیه هست البته قضیه ای که نه درفلسفه ثابت شده است نه در علم . حسن انتخاب اصل موضوعه این است که باکمک برهان واستدلال به رابطه علمی برسد. .تائید تجربی رابطه حاصله نه نشانه درستی اصل موضوع هست ونه تائید غلط .

4= مسئله مشکل یاموضوع مورد مطالعه رابه عالم معرفی مینمائید ازنظر مکتب باید رفع شود تابرای سیاست گذاران روشن شود

5= هنگام الگوسازی هم دنیای خارج راتجربه میکند وهم دنیای ایده ال راترسیم میکند

6= الگوی تعادل عمومی نیازمند تبیین تابع رفاه اجتماعی است تانکته بهینه رامعیین کند.

استفاده مکتب از علم

1= درعلم اقتصاد فرض میشود که تصمیم اشخاص تابع دوعالم سلیقه وامکانات ایشان است پیداست که مکتب برتشکیل سلیقه نقش به سزایی دارد نظام ارزشی هرمکتب عامل سازنده سلیقه افراد آن مکتب است

2= امکانات ومحدودیتها ی مصرف کننده باآن روبروست برتصمیم آن موثر است.

3= مکتب وضعیت متعادل رابرای اهل علم واقتصاددانان مشخص میکند مکتب میتواند برهدایت دست اندازان وانتقال آن از وجه نابهینه وبهینه مددجوید وضع مطلوب ازنظر مکتب وضعیتی است عادلانه که درتمام مراحل تولید –توزیع

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: