اقتصاد ايران

علل افزايش نقش دولت ها در اقتصاد ايران و اهداف خصوصي سازي ؟

يكي از دلديل افزايش نقش دولت ها در ايران درآمدهاي نفتي است كه كاملا متعلق به دولت مي باشد دولت ها با اينكه بر اين منابع سعي در سرمايه در سرمايه گذاريها ي  پيش بيني شده در برنامه هاي توسعه را داشته اند كه باعث افزايش نقش دولت نسبت به بخش خصوصي شده اند اين روند پس از انقلاب با توجه به مصادره كارخانه هاي وابسته به رژيم گذشته و ملي كردن بانك ها و شركت هاي بيمه افزايش يافته و نقش دولت به بيشتر از 80 درصد در اقتصاد رسيده است .

اهداف خصوي سازي :

1-   افزايش مشاركت مردم در امور اقتصادي و تصميم گيري مسائل كشوري 2- كاهش نقش دولت و تمركز بيشتر براي اعمال حاكميت آن  3- افزايش بهره وري در بخش هاي صنعتي و خدماتي 4- كاهش استقراض بخش خصوصي 5- افزايش مالكيت و سهام در بخش خصوصي بين كارگران و كاركنان

با توجه به وضعيت فعلي اقتصادبزرگي دولت باعث پايين بودن بهره وري كاهش رشد اقتصادي و نهايتا افزايش فقر شده است جهت افزايش بهره وري نياز به ايجاد حس رقابت در بخش هاي كار افرين جامعه مي باشد كه اين مهم تنها با خصوصي سازي انجام مي شود

معايب و مزاياي حذف صفر پول ملي :

مزايا :- حمل و نقل آسان پول – كاهش تورم در بلند مدت – حذف صفرها مانع نفوذ ارزهاي خارجي در اقتصاد كشور مي شود – كاهش هزينه هاي انتشار اسكناس  - كاهش هزينه هاي اجرايي و عملياتي سيستم پولي – تصريح در انجام امور بانكي مردم – كاهش تعداد پرداخت اسكناس ها در دادو ستد كه به لحاظ رواني احساس بهتري در مردم ايجاد مي كند

معايب : سر درگمي مردم در فاصله زماني دوگانگي پول – احتمال وقوع بي نظمي در اطلاعات قبلي و جديد صورت هاي مالي يا پايگاه هاي اطلاعاتي – حذف صفرها در ابتدا ممكن است باعث اثرات تورمي بر بخش هاي مختلف اقتصادي شود كه آثار رواني آن بر مردم نيز تاثير گذار خواهد بود – هزينه جمع آوري پول هاي قديمي و چاپ و توزيع اسكناس ها ي جديد

شاخص هاي كلان اقتصادايران را بر اساس آمارهاي صندوق بين المللي پول در سال 2012تا 2014مقايسه كنيد ؟

1-   دو برابر شدن رشد نقدينگي  2- ثبات توليد گاز بر خلاف تحريم ها  3- رتبه چهارمي منطقه از نظر كفايت ذخاير ارزي براي واردات 4- نصف شدن تراز حسابهاي جاري ايران رشد نقدينگي را در سال ( 2012 ) 9/12 % بوده كه در سال جاري به 2/27 % رسيده و پيش بيني شده در سال 2014 كاهش يافته و به 6/25 برسد .

متوسط رشد اقتصادي 30 كشور خاورميانه و آسياي مركزي در سال 2013 برابر 3/2 % بوده كه ايران رشد 50/1 % داشته است بر اساس پيش بيني اين نهاد بخش نفتي ايران همچنان در ركود مي ماند ولي بخش غير نفتي از ركود خارج شده و به رشد مي رسد پيش بيني شده در سال 2014 رشد بخش نفتي 2% و رشد بخش غير نفتي 5/1 % مي باشد .متوسط نرخ تورم در سال ( 2012 ) 5/30 % كه در سال 2013 به 3/42 % افزايش و پيش بيني شده است در سال 2014 به 29% كاهش مي يابد .

به نظر دكتر رناني اقتضاد ايران وارد  مرحله تكنيكي شده و داراي افق رويداد قرار دارد اين اصطلاح را توضيح دهيد ؟

تکینگی اقتصادی به حالتی گفته می شود که سیستم به قدری در مرحله کهولت قرار می گیرد که اگر به آن توجه نشود و به مرحله بی بازگشتی برسد دیگر امکان اینکه آن را به وضعیت قبل رساند از دست رفته و آینده ای قابل پیش بینی نمی باشد با این دو شاخص می توان تکینگی را شناسایی کرد .

1-   بازگشت ناپذیری سیستم به وضعیت قبل    2- نامعین بودن و غیر قابل پیش بینی بودن آینده سیستم به نظر دکتر رنانی اقتصاد ماسه شکل دارد حکومت وقت ندارد ، اقتصاد وقت ندارد و جامعه اعتماد ندارد به نظر ایشان میزان بدهی دولت به سیستم بانکی و بخش خصوصی بالغ بر 200000 میلیارد کمک است آیا دولت می تواند این مبلغ را بپردازد یا بایستی مخارجش را نصف کند که غیر ممکن یا خودش را اخراج کند خود بخش خصوصی اکنون 70000 میلیارد تومان بدهی معوقه به سیستم بانکی دارد که کاملا غیر قابل برگشت می باشد چون برای پرداخت آن یا باید تولید کند و سود ببرد که به علت رکود موجود این امر غیر ممکن است یا باید تحولات خاص در حوزه سیاست رخ دهد که اقتصاد به سمت رونق رود .

افق رویداد چیست ؟

به وضعیتی گفته می شود که سیستم وضعیتش روز به روز کاهش می یابد و امکان توقف فرایند جاری برایش ناممکن و درجه پیش بینی نسبت به آینده کاهش می یابد افق رویداد مرحله ای است که اگر ادامه یابد حتما یک رویداد غیر منتظره اتفاق خواهد افتاد و سپس وارد مرحله تکینگی خواهد شد .

اصول پولشويي :

فرايندي است كه صاحبان دارائي هاي غير قانوني ثروت و دارائي هاي خود را به شكل قانوني جلوه داده و پول كثيف و غير قانوني در چرخه مبادلات قانوني گذاشته تا پس از خروج از اين چرخه قانوني و تميز جلوه دهد مراحل پولشويي عبارتند از 1- مكان يابي 2- طبقه بندي با لايه لايه كردن 3- ادغام

مكان يابي به مرحله اي گفته مي شود كه پول نقد به طور فيزيكي وارد سيستم مالي مي شود اين مرحله در هنگام طبقه بندي يا لايه لايه كردن مرحله اي است كه طي آن درآمدهاي نامشروع با كليه فعاليت هاي مبادلاتي به منظور تغييروضعيت بين  منابع وجوه غير قانوني به اجراء در مي آيد مثل نقل و انتقال وجوه بين بانكي در مرحله ادغام وجوه غير قانوني با يكسري فعاليت هاي قانوني و تجاري به بدنه اصلي اقتصاد متصل مي شود و در موسسات تجاري قانوني سرمايه گذاري مي شود

مشكلات و تنگناهاي اقتصاد ايران ؟

1-   عدم تحرك و پايايي در توليد كل و سرانه 2- ساختار توليد نامناسب 3- عدم تناسب سياست هاي پولي و بانكي 4- حدود و نحوه عمل دستگاه هاي اداري و اجرايي 5- ضعف شديد نظام آموزشي و سرمايه گذاري در نيروي انساني 6- عدم ثبات سياسي و قرباني شدن توليد اقتصادي در تب و تاب تحولات سياسي 7- عدم درك مباحث توسعه اقتصادي و فقدان استراتژي مناسب

راه حل هاي اينها :1- ايجاد تحرك در توليد 2- محدود كردن حجم نقدينگي 3- جذب و بكارگيري نيروي انساني متخصص 4- سالم سازي بافت و ساختارفعاليت هاي دولتي 5- تكيه بر ايجاد و گسترش زير بنا هاي توسعه

اصول تعديل اقتصادي را نام برده و هركدام را مختصرا توضيح دهيد ؟

1-  كاهش ارزش پول ملي :تضعيف يا كاهش ارزش پول ملي بعنوان ابزاري براي اصلاح كسري تراز پرداخت ها در سيستم ثابت ارزي به كار مي رود

2-  سياست خصوصي سازي و آزاد سازي :سيايت گذاران خصوصي سازي توصيه مي كنند بنگاه دولتي به بخش خصوصي سپرده شود و بازار رقابت ايجاد شود تا انگيزه تلاش و تحرك اساسي در ان پديد آيد سيايت خصوصي سازي ، همه ابعاد اقتصادي ، فرهنگي و آموزشي را در بر مي گيرد

3-  سياست كاهش هزينه ها و كاهش نقش دولت در اقتصاد: هدف از اين سياست اين است كه بخش هاي اقتصاد بتواند با استقلال لازم و بدون كمك دولت تنها متكي به تلاش و تحرك خود ، به توليد بپردازد . در واقع دولت ناظر بر صحنه باشد و در زمان بحران با دخالت هاي موقت در راستاي كاهش آن اقدام كند

4-  سياست ايجاد تسهيل براي سرمايه گذاري خارجي :هدف از اتخاذ چنين سياستي تامين سرمايه مورد نياز كشور هاي جهان سوم در راستاي اجراي برنامه هاي توسعه و عمران است

5-  سياست تسهيل بازرگاني آزاد :زير بناي فكري و نظري اين سياست در واقع نظريه مزيت نسبي ريكاردو در عرصه تجارت خارجي است . در اين نظريه فرض بر اين است كه در يك نظام بازرگاني آزاد همه طرف هاي تجاري داراي منفع هستند ، بنابرين به سود تمامي كشورهاست كه به نظام آزاد وفادارباشند

6-  ثبات سطوح دستمزدها :هدف از اجراي اين سياست ، كاهش قيمت تمام شده كالاهاي داخلي تا با همراهي سياست هاي ديگر از جمله سياست كاهش ارزش پول بتوان تقاضاي خارجي براي كالاهاي داخلي را افزايش دادودر نتيجه آن درآمد صادراتي كشور را بالا برد.

            نقش صندوق های نفتی در کنترلبی ثباتی اقتصاد کلان در کشورهای نفت خیز

سوابق تاریخی این کشورها نشان می دهد که وجود این منابع نفتی باعث شده که به لحاظ رشد اقتصادی وضعیت بهتری نسبت به کشورهای فاقد منابع داشته باشیم و این کیفیت مدیریت آنها وابسته است افزایش درآمدهای نفتی و نقش تعیین کننده آن در بودجه منجر به تضعیف نقش بخش خصوصی در سرمایه گذاری تولید می شود و اقتصاد کشورهای متکی به درآمدهای نفتی با نوسانات قیمت نفت آسیب پذیر می شود پون به دنبال افزایش قیمت نفت انبساط مالی به طور خود بخود در اقتصاد تحقق می شود در حالی که در حال انقباضی یا کاهش قیمت نفت نه تنها انقباض مالی صورت نمی گیرد بلکه فشار بر بازارهای مالی و بخش خصوصی مضاعف می شود افزایش درآمدهای حاصل در فروش نفت باعث افزایش جمله نقدینگی می شود که آنهم باعث افزایش تقاضا هم بر کالاهای مبادله ای و هم کالاهای غیر قابل مبادله ای می شود که در زمینه اول باعث افزایش واردات و در زمینه دوم باعث افزایش قیمت می شود با افزایش قیمت غیرقابل مبادله سودمندی کالاهای مبادله ای کاهش پیدا کرده که این باعث رکود در اقتصاد ملی می شود به گسترش بخش غیرقابل مبادله (مسکن و خدمات ) بیماری هلندی گفته می شود که اغلب در اقتصاد کشورهای نفتی اتفاق می افتد هر گونه نوسانات قیمت نفتی باعث بی ثباتی در اقتصاد کلان کاهش سرمایه گذاری ، کاهش رشد اقتصادی و بدتر شدن توزیع درآمد و افزایش فقر می شود بنابر این کشورهای نفت خیز جهت مقابله با این نوسانات اقدام به تشکیل صندوقهایی به تفکیک درآمدهای نفتی و سرمایه های طبیعی و سایر درآمدهای دولت شامل مالیات ذخیره می کنند ایجاد صندوقهای نفتی این سه نتیجه را دارد : اولا درآمد کلان به دست آمده از فروش نفت را صرف سرمایه های داخلی می کند 2- به عنوان ابزاری جهت تثبیت درآمدها می توان از آن استفاده کرد 3- باعث حفظ منابع برای نسل های آتی می شود درآمد حاصل از فروش نفت دست نخورده باقی مانده و درآمد حاصل و سرمایه گذاری آنها در جای دیگر خرج می شود .

این صندوقهای نفتی می توان بر اساس کارکردشان به موارد زیر تقسیم کرد : 1- با کارکرد تثبیتی 2- با کارکرد پس انداز بین نسلی . این صندوقها مخارج دولتی را در زمان افزایش درآمدها کنترل کرده و درآمدهای اضافی را به دوران افت قیمتها منتقل کرده و جلوی تورم را می گیرد

دوم : دولتها بایستی درآمدهای حاصل از دارایی های این صندوق را مصرف کرده و مابقي را دست  نخورده برای نسلهای بعدی نگهداری کنند .

دلت که گرفت، دیگر منت زمین را نکش
راه آسمان باز است، پر بکش
او همیشه آغوشش باز است، نگفته تو را میخواند ؟
اگر هیچکس نیست، خدا که هست...
.
.
.
خوشا آن بنده با عهد و پیوند
که دارد بازگشتی با خداوند
به کام خویش اگر چندی رود راه
چو باز آید نیاز آرد به درگاه...
.
.
.
اون لبخندی که برای پنهان کردن دردت میزنی،
لبخند خداست به بنده اش
اون لبخندی هم که پشتش خدا باشه،
تمام مشکلاتو حل میکنه...
.
.
.
خدا تلفن ندارد، اما من با او صحبت میکنم
فیسبوک ندارد، اما من دوست او هستم
توییتر ندارد، اما من او را دنبال میکنم...
.
.
.
با خدا دعوا کردم با هم قهر کردیم فکر کردم دیگه دوستم نداره
رفتم تو رختخواب چند قطره اشک ریختم و خوابم برد
صبح که بیدار شدم مامانم گفت نمیدونی از دیشب تا صبح چه بارونی میومد...
.
.
.
تمام خوبی ها را برایت آرزو می کنم، نه خوشی ها را
زیرا خوشی آن است که تو می خواهی
و خوبی آن است که خدا برای تو می خواهد...
.
.
.
نیایش یعضی از ما آدم ها با خدا
و درخواست از او برای حضور در زندگیمان
مانند شیطنت بچه هایی است که در می زنند و فرار می کنند...
.
.
.
زمانبندی خدا بی نظیر است،
نه هیچگاه دیر نه هیچگاه زود
کمی بردباری می طلبد و ایمان بسیار،
اما ارزش انتظار را دارد...
.
.
.
یکی از فرق های انسان با خدا این است که
انسان تمام خوبیها را با یک بدی فراموش میکند
ولی خدا تمام بدیها را با یک خوبی فراموش میکند...
.
.
.
قربون خدای بزرگم برم که اگه خطا کنم
نهایت قهرش بین دو اذانه
دوباره صدام میکنه، خدا عشق است...
.
.
.
دوست خدا بودن یونیفورم نمی خواهد،
فقط یه دل پاک و زلال کافیست...
.
.
.
ﻫﻤﻴــــﺸﻪ ﺳــﺮﻡ "ﺑﺎﻻﺳــﺖ"،
ﭼــﻮﻥ ﺑــﺎﻻی ﺳــﺮﻡ "ﺧﺪﺍﺳــﺖ"
.
.
.
گرفتار آن دردم که تو درمان آنی،
بنده آن ثنایم که تو سزای آنی...
.
.
.
خداوندا
دنیای آشفته ی درونم را که تنها از نگاه تو پیداست،
با لالایی مهربان خود، آرام کن
تا وجود داشتن و بودن را به زیبایی احساس کنم...
.
.
.
پروردگارا
بیشتر می جوئیم و کمتر می یابیم
وقتی تو را در نظر نداریم...
.
.
.
میگن شبا فرشته ها
از آرزوی آدما
قصه میگن واسه خدا
خدا کنه همین حالا
رویای تو هرچی باشه
گفته بشه پیش خدا
.
.
.
هر صبح پلکهایت فصل جدیدی از زندگی را ورق می زند
سطر اول همیشه این است : خدا همیشه با ماست...
پس دوست عزیز بخوانش با لبخند
.
.
.
پروردگارا...
مهارت مراقبت از آنچه را که به ما بخشیده ای
در قلبمان بکار زیرا ما در از دست دادن استاد شده ایم...
.
.
.
جواب آزمایش الهی مون، درست در نمیاد
اگر عمری از حرام و لقمه اش ناشتا نباشیم...
.
.
.
شک دارم که خالق دانه های انار
زندگی مرا بی نظم چیده باشد...
.
.
.
از خدا برگشتگان را کار چندان سخت نیست
سخت کار ما بُوَد کز ما خدا برگشته است...
.
.
.
الهی
همنشین از همنشین رنگ می گیرد،
خوشا آنکه با تو همنشین است...
.
.
.
خدایا تو میدانی آنچه را که من نمیدانم
در دانستن تو آرامشیست و در ندانستن من تلاطمها
تو خود با آرامشت تلاطمم را آرام ساز...
.
.
.
به خاطر بسپاریم که
همراهی خدا با انسان مثل نفس کشیدن است
آرام، بی صدا، همیشگی...
.
.
.
الهـــی
چون در تـــو نگریـم شاهیــم و تــاج برسـر
وچون به خـود نگیریـم، خاکیــم و خاک برسـر...
.
.
.
وقتی چشم امیدتان به خدا باشد و باور و ایمان قوی داشته باشید:
هیچ چیز آنقدر عجیب نیست که راست نباشد
هیچ چیز آنقدر عجیب نیست که پیش نیاید
هیچ چیز آنقدر عجیب نیست که دیر نپاید...
.
.
.
ﺷﻌﺎﻉ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﺖ ﺭا ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺯﻳﺎﺩ ﻛﻦ،
ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻛﻪ ﺭﻭﺯی ﺑﺘﻮاﻧﻲ ﻫﻤﻪ ﺭا ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺩﻫﻲ
ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻓﺎﺻﻠﻪای ﻧﻴﺴﺖ...
.
.
.
خدایا
خواستم بگویم تنهایم
اما نگاه خندانت مرا شرمگین کرد
چه کسی بهتر از تو
.
.
.
کار خدا نشد ندارد،
او خوب می داند چطور در و تخته را به هم جور کند
خواسته هایت را به او بسپار،
او حتما راهی برای رسیدن، به تو نشان خواهد داد...
.
.
.
خدایا مرا ببخش
که همواره در گرفتاری هایم؛ دنیا را از تو خواسته ام
الهی دستانی عطا کن که تو را برایم از تو بخواهد...
.
.
.
خدایا به تنهاییت قسم،
ما را به آنچه که قسمتمان نیست عادت نده
.
.
.
زَهر است عطای خلق هرچند که دوا باشد
حاجت از کی طلبی جایی که خدا باشد ؟!
.
.
.
خدایا شکرت که مرا از تمام وابستگی ها می رهانی
و ترس از دست دادن را از من دور کردی
و چنان روحم را بزرگ کردی که دلبسته باشم نه وابسته...
.
.
.
وقت دعا خجالت نکش،
نگو من گناهکارم و صدامو نــمیشنوه
اونـی که اون بالاست بیشتر از اونی که تو فکر میکنی هـــواتـو داره...
.
.
.
آرامش چیست؟ نگاه به گذشته و شکر خدا
نگاه به آینده و اعتماد به خدا
نگاه به اطراف و جستجوی خدا
نگاه به درون و دیدن خدا
لحظه تان سرشار از بوی خدا!
.
.
.
شک نکن
درست در لحظه ی آخر، در اوج توکل و در نهایت تاریکی
نوری نمایان می شود، معجزه ای رخ می دهد
و چه زیبا خدا از راه می رسد...

نظام پولي و مالي

چهار مورد از وظايف و اهداف صندوق بين المللي پول را بيان كنيد ؟

1-     نظارت بر سياست هاي اقتصادي كشورهاي عضو 2- تثبيت مبادلات ارزي و تسهيل رشد موزون بازرگاني بين المللي

3-     تامين كمك هاي فني مطلوب 4 – اجراي مجموعه قوانين مربوط به سياست هاي نرخ مبادلات ارزي

منابع مالي موسسه بين المللي توسعه را نام ببريد ؟

 -1سرمايه اوليه اعضا 2- افزايش ادواري منابع موسسه 3- كمك هاي مخصوص بعضي از كشورهاي عضو 4- انتقال قسمتي از در آمد بانك جها ني 5 – وام بدون بهره كشور سوئيس

اهميت سازمان هاي نظام مالي را بنويسيد ؟

 1– سازمان هاي مالي  2 – بازار هاي مالي

هر دو باعث جريان يافتن منابع عظيم پولي به اقتصاد ميشود كه آن هم به نوبه خود بر سود شركت ها و بنگاه هاي انفرادي رفتار خانوار ها و سود آنها و سود دولت تاثير گذاشته و باعث كارايي و بهبود اقتصاد مي شود

طبقه بندي دارائيها ي مالي در بازار پول را توضيح دهيد دو مورد؟

1 – اوراق قرضه خزانه 2- گواهي سپرده قابل نقل و انتقال بانكي 3- اوراق تجاري 4 – قبولي بانكي 5- قرارداد باز خريد يك روزه 6- استقراض بين بانكي  7- دلار اروپا

اوراق تجاري = اوراقي هستند كه توسط شركتهاي بسيار بزرگ منتشر مي شود تا از اين طريق اين شركتها تامين مالي  مي كنند.

گواهي سپرده قابل نقل و انتقال بانكي = اوراقي هستند كه بانكها به سپرده گذاران مي فروشند و مبلغي را بعنوان بهره به شكل سالانه يا هر 6 ماه پرداخت مي كنند كه در تاريخ سر رسيد نيز اصل آن مبلغ باز پرداخت مي شود اين گواهي ماهيت نقل و انتقال را دارد

اهداف بانك توسعه اسلامي :1

-ارائه كمكهاي مالي جهت افزايش ثروت و كاهش فقر از طريق اعطاي وام به منظور فعال كردن پرو‍‍‍ژه هاي مهم جهت توسعه اقتصادي اجتماعي كشورهاي عضو

2-    ارائه كمكهاي ويژه مجامع اسلامي در كشورهاي غير عضو

3-مساعدت در توسعه تجارت خارجي كشورهاي عضو و بويژه اعضاي بانك

منابع مالي صندوق بين المللي پول كدامند ؟

بخشي از منابع صندوق به وسيله پرداخت سهام كشورهاي عضو تامين مي شود كه 25 درصد آن به صورت طلا و بقيه آن بصورت پول ملي پرداخت مي شود يكي از راه هاي تامين منابع مورد نياز صندوق ، استقراض بود كه در سال 1961بر اساس قرارداد پاريس  ده كشور صنعتي متعهد شدند در صورت تقاضاي صندوق مبلغي به ميزان 6 ميليلرد دلار به صندوق مساعدت دهند

اصول حاكم بر سازمان تجارت جهاني را توضيح دهيد ؟

گات –1 – اصل رفتار ملي : به اين معني كه يك كشور هر نوع رفتاري كه با تاجر خود انجام مي دهد با تاجران ساير كشورها نيز رفتار نمايد

2- اصل شفافيت در قوانين :اين اصل به اين معني است كه در راستاي تجارت كشورها بايد قوانين شفاف و روشن وجود داشته باشد

3 – اصل عدم تبعيض :اين اصل بيانگر اين است كه هر كشوري در راستاي زمينه سازي براي كشورها در كشور خود رفتار يكسان نمايد نه اينكه براي سرمايه گذاري يك كشور زمينه خوبي را فراهم نمايد و براي كشور ديگر تبعيض قايل شود

گاتس – 1- اصل رفتار ملي 2- اصل شفافيت در قوانين 3 – اصل تداوم تجارت 4- اصل شرط ملت هاي كاملت الوداد
 5- اصل عدم تبعيض 6- اصل حفاظت ها و معافيت ها يعني كشورهاي كه وارد گاتس مي شود و توان اجراي قواعد آن را ندارد تا آماده شدن به آن اصول مدت 4 سال براي آن كشور مهلت داده مي شود و مدت 4 سال ديگر قابل تمديد است براي كشورهاي در حال توسعه 10 سال است .

تفاوت بازار اوليه و ثانويه ؟

بازار اوليه بازاري است كه در آن اوراق قرضه يا اوراق بهادار براي اولين بار به خريداران كه اغلب بانك ها يا شركت هاي حقوقي هستند واگذار مي شود – بازار ثانويه = بازاري است كه در آن اوراق بهادار يا قرضه براي بار دوم و به شكل متناوب تعيين قيمت مي شود

تقسيم بندي سازمان هاي مالي :

سازمانهاي سپرده پذير ( بانكها تجاري -  صندوق هاي پس انداز ووام – اتحاديه هاي اعتباري )

سازمانهاي پس انداز ( شركتهاي بيمه : بيمه عمر – حوادث و آتش سوزي – صندوق هاي بازنشستگي )

سازمانهاي سرمايه گذاري ( صندوق هاي مشترك سرمايه گذاري – صندوق هاي مشترك سرمايه گذاري فعال در بازار پول – شركتهاي تامين مالي

 صندوق هاي مشترك و فعال در بازر پول :

دقيقاً  داراي فعاليت صندوق مشترك سرمايه گذاري با اين تفاوت كه سهاماداران مي توانند نزد اين صندوق ها  حساب سپرده بازكنند و به پشتوانه سپرده يا حتي سهام خود چك بكشند واين مبلغ بايستي از 500 دلار كمتر باشند .

بانك توسعه اسلامي :

امروزه نهادهاي  پولي و مالي متعددي در سطح بين المللي مشغول به فعاليت هستند با توجه به شرايط حاكم بر بازارهاي پولي و مالي كشئرهاي اسلامي تنها برخي از موسسات  در اين كشورها امكان فعاليت دارند .كشور هاي اسلامي بر اساس شريعت اسلام ، موسسات مالي اسلامي را كه بر مبناي سود استوار هستند جايگزين موسسات مالي مبتني بر نظام بهره نموده اند يكي از اين موسسات مالي اسلامي ، بانك توسعه اسلامي است  اين بنگاه مالي بين المللي زير مجموعه سازمان كنفرانس اسلامي كه بخاطر گسترش خدمات مالي و مشاوره اي كشورهاي اسلامي در شهر جده عربستان با سرمايه اوليه 755 ميليون دينار اسلامي تاسيس شد .

تفاوت صندوق هاي مشترك سرمايه گذاري با فعال در بازار  سود

صندوق هاي مشترك سرمايه گذاري = وجوه خود را از طريق صرف سهام به مردم تامين ميكنند ومجددا اين وجوه را صرف خريد سهام يا اوراق قرضه شركتهاي ديگر مي نمايد .چون اين صندوق ها معمولا  داراي اطلاعات تخصصي هستند بسياري از افراد نا آگاه و با حجم سرمايه پايين از مشتريان دائمي اين صندوق ها  ميباشند  اين صندوق ها با كاهش هزينه هاي دادو ستد سود بعد خود را به حداكثر مي رساند و سرمايه گذاران مي توانند هر لحظه سهام خودرا  به اين صندوق ها واگذار كرده و برمبناي ارزش روز سهام مبلغ سرمايه گذاري خودرا دريافت نكند.

گروه موسسات وابسته به  بانك توسعه اسلامي را توضيح دهيديك  مورد؟

1-    شركت اسلامي بيمه عمر سرمايه گذاري و اعتبار صادراتي  2-شركت اسلامي توسعه بخش خصوصي

3-موسسه آموزش و تحقيقات اسلامي 4-شركتهاي اسلامي بين المللي بازرگاني5- صندوق زير بناي بانك توسعه اسلامي :اين موسسه با توجه به نياز به تمركز تحقيقات پراكنده در  زمينه اقتصاد و ماليه اسلامي با رويكرد كاربردي  در سال  1981 تاسيس شد و وظايف آن انجام تحقيقات در زمينه هاي

- اقتصاد در بانكداري اسلامي – ارائه خدمات مشاوره اي در زمينه اقتصاد و بانكداري اسلامي - برگزاري سمينارها  - كنفرانس ها و كارگاههاي پژوهش و   آ موزش . 4-فقر زادايي   5 -انتشار كتب و مطالب سود مند

گروه اقتصادی تعامل، دکتر تیمور رحمانی- طی 2سال گذشته، نرخ تورم در ایران روند صعودی به خود گرفته است؛ این در حالی است که دنیا همچنان دوران تورم نسبتا پایین را شاهد است. گرچه تورم، به‌ویژه در کوتاه مدت، از یک عامل منفرد ناشی نمی‌شود و عوامل متعددی از سمت عرضه و تقاضای اقتصاد می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند؛ اما کاهش ارزش پول ملی یا افزایش نرخ ارز، به دنبال کاهش ناگهانی درآمدهای نفتی و عدم دسترسی و استفاده سهل از درآمدهای نفتی و ذخایر ارزی موجود، نقشی کلیدی در تشدید تورم و افزایش مقطعی سطح قیمت‌ها داشته است. حال پرسش فراروی اقتصاددانان و سیاستگذاران اين است که آیا نرخ تورم قابل‌کنترل و قابل‌کاهش است. در این نوشتار کوتاه، هدف آن است که اشاره شود، تورم در اقتصاد ایران برای مدت زمانی قابل‌توجه، تداوم خواهد داشت و واقعیت‌های فراروی سیاستگذاران و تیم اقتصادی دولت مانع از آن است که تورم در آینده‌ای نزدیک حذف یا حتی یک رقمی شود.

.

فروردین: شما طوری در مورد خود حرف می‌زنید كه انگار همه چیز خیلی عالی است، اما مثل اینكه مشكلاتی هم وجود دارد. شما خیلی با مسائل حاشیه‌ای و جزئی درگیرید كه از حل كردن آنها هم اجتناب می‌كنید، بنابراین سعی كنید كه چیزهایی كه برایتان ارزشمندند را از دست ندهید. حتی اگر وسوسه می‌شوید كه استراحت كرده و بقیه روزتان را با فكر كردن سپری كنید، ولی الان باید بر روی فهرستی كه از وظایفتان تهیه كرده‌اید تمركز كنید.

اردیبهشت: وقتی كه سیاره ونوس در نشانه ماه سنبله تحلیل‌گر و همچنین در پنجمین خانه شما، یعنی خانه عشق قرار می‌گیرد، شما به سوی خیال‌پردازی و رویا پردازی كشیده می‌شوید. اما امروز ارتباطش با نپتون تیره و تاریك می‌تواند باعث آشفته شدن افكار شما شده و شما را تشویق كند كه خواسته‌هایتان را فراموش كنید. شما زیاد به خودتان مطمئن نیستید، بنابراین امكان دارد تصمیم نادرستی بگیرید. هم اكنون به جای اینكه به غرایز خود اطمینان كنید، بر پایه واقعیت تصمیم گیری كنید.

خرداد: امروز روز رضایت بخشی نخواهد بود، چرا كه شما فكر می‌كنید زندگی دیگران از شما بهتر است. شما از تصویری كه در ذهن خود مجسم كرده بودید دور افتاده‌اید و نمی‌توانید به تكامل برسید. اگر شما نتوانید به خاطر داشته‌های خود شكرگزار باشید، مطمئناً ناامید خواهید شد. یادتان باشد كه آشفته شدن ذهنتان برای اینكه بفهمید باید دیدتان را مثبت كنید كفایت می‌كند.

تیر: اگر یكی از دوستان نزیك شما بخواهد بر خلاف حدودی كه شما برای خود تعیین كرده‌اید خودش را بالا بكشاند و پیشرفت كند، شاید شما از نظر احساسی خودتان را كنار بكشید و یا شاید فقط به طور كامل از این شرایط فاصله بگیرید. شما با این نوع رابطه احساس راحتی می‌كنید و البته به تغییراتی كه صمیمیت بیشتر در زندگی‌تان پدید می‌آورد اطمینان ندارید. اگرچه شما راحت‌تر هستید كه مشاهدات خود را نادیده بگیرید، اما بهتر است در مورد نگرانی‌های خود با دیگران صحبت كنید.

مرداد: شما امروز خیلی احساس ناامنی خواهید كرد، بخصوص اگر یكی از دوستان نزدیكتان و یا شریكتان با بهتر جلوه دادن چیزهایی كه خیلی هم خوب نیستند شما را خوب راهنمایی نكند. اگرچه شما هم اكنون می‌توانید به وضوح ببینید كه یكی از اطرافیان‌تان تلاش می‌كند شما را بفریبد، اما امكان دارد دلیل این عصبانیت اخیر شما بیشتر ترس‌های خودتان باشد نه رفتار آنها. پس قبل از اینكه عجولانه تصمیم بگیرید، تمام حقایق را بررسی كنید.

شهریور: شما امروز مطمئن نیستید كه چه چیزهایی برایتان بیشترین اهمیت را دارا هستند، چون كه شما موقتاً توانایی تجزیه و تحلیل كردن اتفاقات و تشخیص دادن دروغ از واقعیت را از دست داده‌اید. درحال حاضر شما واقعاً می‌خواهید به دور و بری‌های خود اطمینان كنید كه این موضوع می‌تواند سبب ناامیدی و سرخوردگی‌تان بشود. اگر چه قصد و نیت شما همیشه خیر بوده است، اما تصمیم گیری كردن بر اساس اولویت‌های شخصی می‌تواند منجر به بیراهه رفتن شما بشود.

مهر: ونوس سیاره بخت شما در دوازدهمین خانه‌تان، یعنی خانه خیال و رویا قرار گرفته است و امروز به شما توانایی عشق ورزیدن و در رویا و خوشی زندگی كردن را می‌دهد. اما نپتون بین شما و پنجمین خانه تان یعنی خانه احساسات عاشقانه فاصله انداخته است و شما را تشویق می‌كند كه واقعیت را به تخیلات خود ترجیح بدهید. این دو سیاره ذهن شما را آشفته كرده و به مسیرهای متفاوتی می‌كشانند، بنابراین امروز شما خودتان دقیقاً نمی‌دانید كه چه چیزی می‌خواهید. بهتر است امروز را با بی‌خیالی بگذرانید، تا اینكه اواسط هفته اوضاع به روال معمول خود برگردد.

آبان: امروز وقتی كه شما به خاطرات دوران كودكی خود فكر می‌كنید ذهنتان آشفته می‌شود، چراكه متوجه شده‌اید شما تا بحال فقط یك روی سكه را دیده‌اید. اما هرقدر بیشتر سعی می‌كنید این قسمت‌های گمشده را پر كنید، می‌فهمید كه تا بحال هیچ چیز نمی‌دانستید. این موضوع باعث ناامیدی‌تان شده است، برای اینكه آرزوی شما برای دست یافتن به اطلاعاتی خوب تبدیل به دل مشغولی همیشگی‌تان شده است. شما فقط باید خود را از این چرخه ناراحت كننده خارج كرده و به زمان حال برگردید.

آذر: نقش هدایت كننده شما در منزل و یا در اجتماع امروز برای خودتان خیلی اهمیت دارد، اما می‌تواند شرایط سختی را نیز برایتان به وجود آورد. شما می‌دانید كه چه چیزی برای اطرافیانتان بهتر است، اما ممكن است آنها با نظرت شما مخالفت كنند. در حالیكه سعی می‌كنید هركسی را متقاعد كنید كه شما درست می‌گویید، استفاده كردن از منطق اصلاً كارساز نخواهد بود. لازم است به دوستان و همكارانتان اجازه بدهید راه خود را بروند تا خودشان حقیقت را كشف كنند.

دی: حتی اگر شما در زمینه مسائل مالی همیشه تصمیمات درستی گرفته باشید، اما امروز كه نپتون در دومین خانه شما، یعنی خانه مادیات قرار گرفته و حواس شما را از روش‌های منطقی منحرف می‌كند، شما این لیاقت و كاردانی خود را از دست می‌دهید. اگر شما چیزی را بینید كه ازش خوشتان بیاید، فكر می‌كنید كه شایستگی داشتنش را دارید، اما شما نباید پول‌هایی را كه با سختی به دست آورده‌اید به خاطر خریدن چیزهای خیلی گران كه نیازی نیز بهشان ندارید تمام كنید. اگر هنوز شما فكر می‌كنید كه تصمیم درستی گرفته‌اید، پس چند روز صبر كرده و بعد اگر نظرتان عوض نشد بروید و چیزی را كه می‌خواستید بخرید.

بهمن: شما فكر می‌كنید قصد و نیات عاطفی خود را خیلی واضح و روشن بیان می‌كنید، اما امكان دارد یك نفر گفته های شما را كاملاً اشتباه متوجه شود. رابطه برقرار كردن زمانی با مشكل مواجه می‌شود كه احساسات آنقدر قوی باشند كه زبان از صحبت كردن در موردش عاجز بماند. بنابراین وقتی درحال صحبت كردن هستید از دیگران بپرسید از گفته‌های شما چه فهمیده‌اند تا بفهمید كه آیا پیام خودتان را درست را رسانده اید یا نه.

اسفند: شما امروز به حدی دلسوز شده‌اید كه سعی می‌كنید تمام خواسته‌های اطرافیانتان را برآورده كنید. اما این كاری كه می‌كنید اصلاً كار درستی نیست. چرا كه پایان خوشی برای شما نخواهد داشت. اگر نمی‌توانید میزان توقعات افراد دیگر را بسنجید نگرانی به دلتان راه ندهید. برای اینكه دوست و یا نامزدتان از شما توقعات غیر معمول دارد. فقط تا حد امكان بهش نشان دهید كه هم راستگو هستید و هم گوش شنوا برای شنیدن حرف‌هایش دارید.

نقش دولت در اقتصاد اسلامی

مقدّمه‏
 
مؤمنان كسانى هستند كه از فرستاده خدا، پيامبر امّى پيروى مى‏كنند؛ پيامبرى كه صفاتش را در تورات و انجيلى كه نزدشان است، مى‏يابند. آن‏ها را به معروف دستور مى‏دهد و از منكر بازمى‏دارد. اشياى پاكيزه را حلال مى‏شمرد و ناپاكى‏ها را تحريم مى‏كند و بارهاى سنگين و زنجيرهايى را كه بر آن‏ها بود، بر مى‏دارد.)
1) در بينش اسلام، خدا انسان را آزاد و مختار آفريده و هيچ كس حتّى دولت حق ندارد اين آزادى و اختيار را از او سلب كند، و از اين بالاتر، مطابق فراز آخر آيه‏اى كه گذشت، يكى از مسؤوليّت‏هاى نبىّ اكرم‏صلى الله عليه وآله آزاد كردن انسان‏ها از قيد و بند زنجيرهايى است كه در سايه پندارها، قراردادها، آداب و رسوم نادرست اجتماعى به گردن انسان‏ها گذاشته شده بود، و بر همين اساس است كه فقيهان اسلام اتّفاق دارند در وضع عادى نمى‏توان هيچ محدوديّتى را بر فرد بالغ و عاقل تحميل كرد؛ بنابراين آزادى بيان، انتخاب شغل و جابه‏جايى و تغيير مكان اشتغال در جامعه اسلامى اصل تضمين شده است
در كنار اين اصل آزادى، خداوند از وجود انسان‏هايى با ظاهرى فريبنده و با باطنى مفسده‏جو خبر مى‏دهد:
از مردم كسانى هستند كه گفتار آنان، در زندگى دنيا، مايه شگفتى تو مى‏شود [= در ظاهر خيلى زيبا و پسنديده سخن مى‏گويند؛ ولى ]وقتى دست يابند [حاكم شوند] در راه فساد در زمين و نابودى زراعت‏ها و حيوانات مى‏كوشند
وجود چنين انسان‏هاى مفسده‏جو، سبب شده تا اسلام، آزادى به معناى بى‏بندوبارى و هرج‏ومرج طلبى را مردود بداند و پيامبر را به سازمان‏دهى و اقتدار، و مسلمانان را به حمايت و پيروى از حكومت اسلامى فراخواند.
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ.()
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! خدا، پيامبر خدا وصاحبان امر را اطاعت كنيد.(2
در پرتو اين آموزه‏ها، انديشه‏وران مسلمان معتقدند: اسلام طرفدار اهداف و آرمان‏هايى است كه اجراى آن‏ها بدون دخالت دولت دشوار است و براى اين مطلب، مبانى متعدّدى مطرح كرده‏اند.

شواهد تاريخى دخالت دولت‏
 
افزون بر مباحث نظرى پيشين، تاريخ نيز نشان مى‏دهد كه مداخله دولت در اقتصاد، از همان ابتداى تشكيل حكومت اسلامى در زمان پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم مطرح بوده و در عصر خلفا نيز بدون هيچ ترديدى ادامه داشته است. پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله از همان روزهاى نخست تشكيل حكومت در مدينه، قوانينى در حوزه‏هاى تجارت، كشاورزى، خدمات و صنعت به منظور تنظيم روابط اقتصادى مسلمانان مقرّر داشت. تحريم برخى معاملات رايج در زمان جاهليّت چون ربا، احتكار، تلقّى ركبان امضا و تأييد برخى معاملات چون بيع، مضاربه، مشاركت و قرض‏الحسنه، تحريم برخى فعّاليّت‏هاى اقتصادى چون شراب‏سازى، مجسمه‏سازى، پرورش خوك، داير كردن مراكز فحشا، ترغيب مسلمانان به توليد از طريق پيمان‏هاى مزارعه، مضاربه و مساقات، تسريع ماليات‏هايى چون خمس، زكات، جزيه و خراج، تعيين حدود مالكيّت‏هاى خصوصى، عمومى و دولتى (انفال) و وضع قوانين هر يك و اقدام‏هاى ديگر حضرت، گواهى روشن بر مسؤوليت دولت در عرصه‏هاى اقتصادى است شايد گوياترين سند تاريخى، عهدنامه امير مؤمنان على بن ابى‏طالب‏عليه السلام به مالك اشتر نخعى باشد كه از همان آغاز سخن فرمود:
اين فرمانى است از بنده خدا، على، امير مؤمنان به مالك اشتر پسر حارث، در عهدى كه با او مى‏گذارد، هنگامى كه وى را به حكومت مصر مى‏گمارد تا خراج آن را جمع كند و با دشمنانش بستيزد؛ امور مردم را اصلاح كند و در آبادانى شهرهايش بكوشد.
حضرت در قسمت‏هاى مختلف نامه، به فعّاليّت‏هاى گوناگون اقتصادى آن روز اشاره كرده، درباره هر يك، دستورالعمل خاصّى را ارائه مى‏دهد. در ادامه مقاله، برخى سفارش‏هاى اقتصادى حضرت را مى‏آوريم.

اهداف اقتصادى دولت‏
 
از مطالعه آيات و روايات و ديگر منابع دينى مى‏توان توسعه رفاه، توسعه معنويات، برپايى عدالت و رسيدن به قدرت اقتصادى را اهداف اقتصادى دولت اسلامى دانست.
 . توسعه رفاه‏(1
 
خداوند، همان كسى است كه آسمان‏ها و زمين را آفريد، و از آسمان آبى آورد، و كشتى‏ها را مسخّر شما كرد، تا بر صفحه دريا به فرمان او حركت كنند، و نهرها را مسخّر شما ساخت، و خورشيد و ماه را كه با برنامه منظّمى در كارند، به تسخير شما درآورد، و شب و روز را مسخّر شما كرد و از هر چيزى كه از او خواستيد [= نيازمند بوديد] به شما داد و اگر نعمت‏هاى خدا را بشماريد، هرگز آن‏ها را شماره نتوانيد كرد
مطابق اين آيه، خداوند نعمت‏هاى فراوان و مناسب نياز انسان‏ها را آفريد و آن‏ها را مسخّر انسان كرد تا بتواند زندگى مناسب شأن و كرامت خود به پا دارد. بر اين اساس، يكى از اهداف دولت اسلامى در جايگاه خليفه خدا روى زمين، تحقّق بخشيدن غايات الاهى و رساندن جامعه به رفاه مطلوب اسلامى و قرآنى است.
نبى اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم در اين باره مى‏فرمايد:
هر حاكمى كه مسؤول امور مسلمانان باشد؛ امّا بى‏شائبه در جهت رفاه و بهروزى آنان نكوشد، با آنان وارد بهشت نخواهد شد.
حضرت امير نيز در نامه‏اش به مالك اشتر، گسترش رفاه و آبادانى را هدف اوّل حكومت اسلامى شمرده، بى‏توجهّى به آن را عامل نابودى حكومت مى‏داند.
و بايد توجّه تو به آبادانى سرزمين بيش از تحصيل و جمع‏آورى خراج باشد و بايد توجّه داشته باشى كه جمع‏آورى خراج، جز با آبادانى ميسّر نمى‏شود، و آن كه خراج خواهد و به آبادانى نپردازد، شهرها را ويران كند؛ مردم را از بين ببرد و حكومتش جز اندكى دوام نيابد
ابن خلدون از انديشه‏وران بزرگ اسلامى در تحليل اثباتى اين واقعيّت مى‏گويد:
اگر حاكم، همراه و مهربان باشد، انتظارات مردم گسترش مى‏يابد و براى آبادانى و فراهم ساختن اسباب آن، فعّال‏تر مى‏شوند؛ در حالى كه تجاوز به اموال مردم، آنان را از به دست آوردن و بارور كردن ثروت نوميد مى‏سازد؛ چه، مى‏بينند در چنين وضعى، سرانجام، هستى‏شان را به غارت مى‏برند و آن چه را به دست مى‏آورند، از ايشان مى‏ربايند و هر گاه مردم از به دست آوردن و توليد ثروت نوميد شوند، از كوشش در راه آن دست برمى‏دارند ... و اگر مردم در راه معاش خود نكوشند و دست از پيشه‏ها بردارند، بازارهاى اجتماع و آبادانى بى‏رونق، و احوال متزلزل مى‏شود و مردم در جست‏وجوى درآمد از آن سرزمين رخت برمى‏بندند و در نواحى ديگر كه بيرون از قلمرو فرمانروايى آن ناحيه است، پراكنده مى‏شوند و در نتيجه، جمعيت آن ناحيه كم، و شهرهاى آن از سكنه خالى، و شهرهاى آن ويران مى‏شود و پريشانى آن ديار، به دولت و سلطان هم سرايت مى‏كند؛
بنابراين، براى استقرار و استمرار دولت اسلامى لازم است عمران و آبادانى و گسترش رفاه مادّى مردم يكى از اهداف مهمّ دولت باشد.
 . )توسعه معنويّات‏2
 
ويژگى بارز اسلام اين است كه در عين اعتقاد به آزادى و اختيار انسان، او را در مقابل خود، خدا، جامعه و حتّى ديگر موجودات، مسؤول مى‏داند. انسان مطلوب از ديدگاه اسلام، كسى نيست كه به محيط اطراف خود هيچ حسّاسيّتى نداشته باشد و فقط به منافع مادّى و احياناً معنوى و آخرتى خود بينديشد؛ بلكه انسان كامل كسى است كه با زندگى خويش حركت آفريند؛ به جامعه شادابى بخشد و گاه با فداكارى و ايثار، محيط اطرافش را احيا كند بنابراين، دولت اسلامى در جايگاه خليفه خدا روى زمين نمى‏تواند در برابر تحّولات اخلاقى جامعه و ميزان تقيّد آن به انجام معروف‏ها و دورى از منكرات بى‏تفاوت باشد؛ بلكه بر عهده دولت اسلامى است كه از سلامت روحى مردم مراقبت كرده، به فكر توسعه معنويّات باشد و بر همين اساس است كه تمام متفكّران سياسى و فقيهان مسلمان بر انجام اقدام‏هاى عملى از سوى دولت براى عينيّت بخشيدن به نظام اخلاقى اسلام و گسترش امور معنوى و بالا بردن احساس مسؤوليّت مردم، تأكيد ورزيده‏اند.
از آن جا كه بخشى از تعالى معنوى انسان‏ها در سايه رفتارهاى خاص اقتصادى است، دين اسلام به انحاى گوناگون مى‏كوشد رفتارهاى مادّى افراد را رنگ معنوى دهد. گاه از طريق اعتبار قصد قربت در دادن ماليات‏هاى شرعى چون خمس و زكات، به آن‏ها رنگ عبادى مى‏دهد و گاه از طريق وضع احكام استحبابى چون آداب تجارت، رفتارهاى خشك مادّى را به رفتارهاى لطيف و انسانى تبديل مى‏كند و گاه با ترغيب به فعّاليّت‏هايى چون صدقه، وقف و قرض‏الحسنه، زمينه‏هاى تجلّى صفات برتر انسانى ايثار را فراهم مى‏آورد البتّه مفهوم اين سخن به ضرورت اين نيست كه دولت اسلامى، دولتى پليسى است و با استفاده از قدرت قانونى خود، مردم را به مجارى رفتارى خاصّى سوق مى‏دهد؛ چرا كه اين شيوه، با روح آزادمنشى انسان و با آيه: «لاَ اِكْرَاهَ فِى‏الدِّينِ منافات دارد؛ بلكه مقصود، فراهم آوردن شرايط لازم براى تحقّق معيارهاى اخلاقى و ارزشى اسلام است.
 
 برپاداشتن عدالت‏(3
 
رفتار انسان‏ها به ويژه در مسائل معيشتى و مادّى تحت تأثير شديد صفات فردگرايى و زياده‏خواهى‏هاى افراطى است و اين سبب مى‏شود هر كسى كه قدرت و امكانات بيش‏ترى دارد، بر ديگران سلطه مستمر داشته باشد. سلطه سياسى و اقتصادى گروهى اقلّيّت و به استثمار و استعمار كشيده شدن اكثريّتى انبوه در طول تاريخ بشر در همه مكان‏ها، شاهد گوياى اين مدّعا است. براى جلوگيرى از چنين وضعيّتى، يكى از اهداف دولت اسلامى جلوگيرى از ستم اجتماعى و برپاداشتن عدالت، به ويژه در ابعاد معيشتى و اقتصادى است.
در تعريف عدالت اقتصادى، ديدگاه‏هاى گوناگونى مطرح است. تعريفى كه از جهت استناد، مدرك قابل دفاعى داشته باشد و از جهت عمل بتوان براى آن الگويى عملياتى طرّاحى كرد، تعريف عدالت اقتصادى به رفع فقر و محروميّت، ايجاد رفاه عمومى و توازن در ثروت‏ها و درآمدها استبه اين بيان كه نظام اقتصادى اسلام، تحقّق عدالت در عرصه اقتصاد را از دو طريق دنبال مى‏كند: از يك سو به همه افراد جامعه حق مى‏دهد كه زندگى متعارف و آبرومندانه انسانى داشته باشند و از سوى ديگر، با اتّخاذ احكام و روش‏هايى در پى متوازن كردن ثروت‏ها و درآمدها است و در نقطه مقابل هر نوع فقر و محروميّت و به وجود آمدن فاصله طبقاتى را نتيجه عدم تحقّق عدالت مى‏داند. امام صادق‏عليه السلام:
ان الناس يستغنون اذا عدل بينهم.
اگر ميان مردم به عدالت رفتار شود، همه بى‏نياز مى‏شوند.
دولت اسلامى مسؤوليت دارد با كنترل و نظارت رفتارهاى اقتصادى مردم و از طريق اجراى احكام اقتصادى اسلام در عرصه حقوق مالكيّت، آزادى‏هاى فردى و اجتماعى و مقرّرات توزيع قبل و پس از توليد و توزيع مجدّد درآمدها، زمينه رفع فقر و توازن اقتصادى را فراهم سازد.
 
 قدرت اقتصادى جامعه اسلامى‏(4
 
بر خلاف تصوّر برخى كه تحت تأثير مكاتب انحرافى، جامعه دينى را به ترك دنيا و مواهب الاهى متهّم مى‏كنند، خداوند متعالى امنيّت و توانايى اقتصادى را از شاخصه‏هاى بارز جامعه ايمانى و در مقابل، فقر و ناامنى را نتيجه عصيان و كفران مى‏داند.
خداوند [براى آنان كه كفران نعمت مى‏كنند] مثلى زده است: منطقه آبادى كه امن و آرام و مطمئن بود، و همواره روزى‏اش از هر جا مى‏رسيد؛ امّا به نعمت‏هاى خدا ناسپاسى كردند و خداوند به سبب اعمالى كه انجام مى‏دادند، لباس گرسنگى و ترس را بر اندامشان پوشانيد
پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم نيز در وصف جامعه مطلوب اسلامى در زمان امام زمان - عجل‏اللَّه تعالى فرج - مى‏فرمايد:
امّت من در زمان مهدى‏عليه السلام به گونه‏اى نعمت خواهند داشت كه هرگز پيش از آن بهره‏مند نبوده‏اند. آسمان پى‏درپى بر آن مى‏بارد و زمين از روييدنى‏هايش هيچ چيزى را در خويش باقى نمى‏گذارد، مگر اين كه آن را بيرون مى‏آورد
در كلام امام صادق‏عليه السلام نيز آمده است:
سه چيز است كه همه مردم به آن نياز دارند: امنيّت، عدالت و فراوانى
بنابراين مى‏توان گفت: رسيدن به امنيّت و عدالت و فراوانى، جزو اهداف مطلوب و مورد توجّه نظام اقتصادى اسلام است و اين، بدون نظر و مقايسه جامعه اسلامى با ديگر جوامع است. وقتى مسأله ارتباط جامعه اسلامى با اقوام و ملل ديگر مطرح مى‏شود، از آن جا كه اين جامعه حامل فرهنگ رهايى‏بخش انسان‏ها و گسترش دهنده عدل و قسط در سراسر جهان است، بايد وضعيّت اقتصادى و قدرت اقتصادى آن خيلى بيش‏تر از تأمين رفاه عمومى مورد نظر باشد تا اوّلاً جامعه اسلامى در پيمودن مسير سعادت و كمال، هيچ‏گونه وابستگى به كشورهاى استعمارى و بيگانگان نداشته باشد؛ ثانياً دشمنان اسلام چشم طمع در سرزمين‏هاى اسلامى نداشته باشند، و ثالثاً مسلمانان با كمك به ملل محروم و مستضعف بتوانند فرهنگ اسلام را در سراسر گيتى بگسترانند.
به اين جهت است كه رشد و استقلال اقتصادى به صورت دو هدف ابزارى براى رسيدن به قدرت اقتصادى مطرح مى‏شود و در اين صورت، حديث شريف پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم «اَلْاُسْلاَمُ يَعْلوُ وَ لاَ يُعْلى‏ عَلَيْه» تحقّق عملى مى‏يابد.
 
منابع مالى و اختيارات دولت اسلامى‏
 
دولت اسلامى براى دستيابى به اهداف و انجام وظايف مذكور به اختيارات قانونى و منابع مالى كافى نياز دارد. مطالعه آموزه‏هاى اقتصادى اسلام نشان مى‏دهد كه متناسب با مسؤوليت‏ها، امكانات و اختيارات كافى در اختيار دولت گذاشته شده است. بررسى دقيق منابع مالى و حدود و اختيارات دولت، نيازمند كتاب‏هاى فقهى گسترده است. در اين مقاله به اختصار آن‏ها را بررسى مى‏كنيم.
أ. منابع مالىِ در اختيار دولت‏
در نظام اسلامى، اموال فراوانى در مالكيّت يا در اختيار دولت اسلامى است كه به اختصار معرّفى مى‏شوند.
 
1. انفال و منابع طبيعى‏
 
خداوند، منابع طبيعى را براى رفاه تمام انسان‏ها آفريده است؛ بنابراين، منافع پولى حاصل از اين منابع نيز بايد به تمام مردم برسد و در هيچ وضعى نبايد اجازه داد فقط در دست افراد يا گروه‏هاى خاصّى قرار گيرد. بر اين اساس، تصميم‏گيرى كلّى و مديريّت كلان ثروت‏ها و منابع طبيعى در اختيار دولت است؛ البتّه پذيرش اين اصل به ضرورت به معناى انحصار تصدّى دولت نيست، و براى تعيين تصدّى دولت يا بخش خصوصى بايد به معيارهاى كارايى مراجعه كرد؛ امّا در هر حال بايد مصالح عموم مردم و جامعه اسلامى مورد توجّه باشد و دولت بر اساس آن تصميم گيرد.
 . زكات‏(2
 
اسلام براى آن كه جامعه‏اى شبيه خانواده هسته‏اى پديد آورد كه در آن، ثروت عادلانه توزيع، و نيازهاى تمام افراد به كمك برنامه‏ريزى و كمك تشكيلاتى دولت برآورده شود، نظام اجتماعى قدرتمندى را پديد آورده و بدان تقدّس مذهبى بخشيده كه در هيچ جا و در هيچ نظامى وجود ندارد. يكى از واجبات مذهبى فرد مسلمان اين است كه از ثروت خالص يا جريان‏هاى درآمدى ويژه‏اى، نرخ معيّنى را به صورت زكات بپردازد. اهمّيّت زكات در اسلام به حدّى است كه هر گاه اسلام درباره فريضه به پا داشتن نماز سخن مى‏گويد، همزمان، بر وجوب پرداخت زكات بر مسلمانان نيز تأكيد مى‏كند.
بسيارى از فقيهان، جمع‏آورى و توزيع زكات را وظيفه دولت اسلامى مى‏دانند. در روزگار پيامبر و دو خليفه اوّل (ابوبكر و عمر) اين كار انجام مى‏شد؛ حتّى ابوبكر ضدّ كسانى كه از پرداخت زكات سرباز مى‏زدند، از زور استفاده مى‏كرد. عثمان خليفه سوم بود كه اجازه داد مردم زكات را مستقيم به نيازمندان بپردازند و در زمان حضرت على‏عليه السلام به وسيله دولت و كارگزاران حكومتى دريافت مى‏شد.(59) جصاص از مفسّران بزرگ احكام فقهى قرآن نيز با توجّه به آيه «از اموال آنان صدقه‏اى [به صورت زكات‏] بگير تا به وسيله آن، آن‏ها را پاك‏سازى و پرورش دهى و [هنگام گرفتن زكات ]براى آن‏ها دعا كن كه دعاى تو، مايه آرامش آن‏ها است،(60) مى‏گويد: وظيفه دولت اسلامى است كه نظامى را براى جمع‏آورى زكات پديد آورد
در مسأله زكات بايد به دو نكته اساسى توجّه داشت: اوّل اين كه موارد مصرف زكات در قرآن و سنّت با صراحت بيان شده است؛ بنابراين بر فرض كه دولت مسؤول جمع‏آورى آن باشد، بايد در موارد مشخّص به كار گيرد. دوم اين كه اگر چه برخى از فقيهان تا حدّى دايره شمول «فى سبيل‏اللَّه» (يكى از موارد مصرف زكات) را وسعت بخشيده‏اند، باز هم به سختى مى‏تواند تمام موارد مخارج و هزينه‏هاى دولت اسلامى را شامل شود؛ بنابراين اگر قرار است دولت اسلامى وظايف خود را انجام دهد، بايد به منابع ديگرى غير از زكات دست يابد.
 . زكات فطره‏(3
 
فطريّه، صدقه‏اى است كه بر هر مسلمان، اعمّ از زن و مرد، كوچك و بزرگ، با شرايط مشخّص فقهى واجب است. فطريّه هر سال در زمانى معيّن يعنى پايان ماه رمضان و به اندازه‏اى مشخّص يعنى يك صاع (حدود سه كيلو) خرما يا گندم يا غذاى غالب هر فرد، پرداخت مى‏شود. در حال حاضر، مقدار فطريّه‏اى كه مسلمانان در سراسر جهان مى‏پردازند، سالانه حدود يك ميليارد دلار تخمين زده مى‏شود.(63) دولت‏هاى اسلامى مى‏توانند با طرّاحى نظامى كارآمد، جذب و توزيع فطريّه را عهده‏دار شده، بخشى از هزينه‏هاى تأمين اجتماعى را از اين طريق پوشش دهند.
 . خمس‏(4
 
بدانيد هرگونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر و براى نزديكان و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه است.
فقيهان شيعه به پيروى از احاديث امامان معصوم، واژه «غنيمت» را در آيه شريفه عام گرفته، موارد خمس را گسترده مى‏دانند، به طورى كه شامل درآمد حاصل از كسب (پس از كسر هزينه زندگى)، غنايم حاصل از جنگ، مال به دست آمده از معادن، گنج‏ها و غوّاصى، مال حلال مخلوط به حرام و زمينى كه كافر ذمّى از مسلمانان مى‏خرد، مى‏دانند؛ در حالى كه اهل سنّت، واژه «غنيمت» را بر معناى خاص يعنى غنايم جنگى حمل مى‏كنند.(65) در شيوه مصرف نيز بين اين دو گروه اختلاف است. به عقيده شيعه، نصف خمس در اختيار حاكم اسلامى قرار مى‏گيرد تا در مصالح جامعه هزينه شود و نصف ديگر براى مسكينان و فقيران از خاندان پيامبر است؛ در حالى كه به اعتقاد اهل سنّت كلّ آن به مسكينان و فقيران از خويشاوندان پيامبر تعلّق دارد.
 . ماليات‏(5
 
دولت اسلامى همانند ساير دولت‏ها در اداره كشور نيازمند درآمد با ثبات و مستمرّى است. اگر چه دولت اسلامى منابع مالى فراوانى چون انفال دارد و در برخى هزينه‏ها مجاز است از محلّ خمس و زكات، تأمين مالى كند، اگر اين اقلام براى پوشش دادن هزينه‏ها كافى نباشد مى‏توان با وضع ماليات به مقصود رسيد. شهيد مهطرى در اين باره مى‏گويد:
وضع ماليات از اختيارات حاكم شرعى است. او در هر زمانى مى‏تواند براى هر چيزى، اتومبيل، غير اتومبيل، هر چه باشد بر طبق مصلحتى كه ايجاب مى‏كند، ماليات وضع كند و اين ربطى به زكات ندارد؛ بنابراين، اين دو را نبايد با همديگر مقايسه كرد كه زكات، ماليات اسلام است و در غير اين موارد هم زكاتى نيست.
وى در جايى ديگر حتّى فراتر از نيازهاى متعارف دولت‏ها، گرفتن ماليات تصاعدى براى تعديل ثروت و كم كردن فاصله طبقاتى را مجاز مى‏شمارد:
وضع ماليات، يعنى به خاطر مصالح عمومى، قسمتى از اموال خصوصى را جزو اموال عمومى قرار دادن. اگر واقعاً نيازهاى عمومى اقتضا مى‏كند كه بايد ماليات تصاعدى وضع كرد و حتّى اگر ضرورت تعديل ثروت اجتماعى ايجاب مى‏كند كه ماليات به شكلى وضع شود كه از مجموع درآمد، مثلاً فقط صدى پنج آن به دست مالك اصلى برسد و صدى نودوپنج گرفته شود، بايد چنين كرد.
مبناى مشروعيّت چنين مالياتى، حقّ ولايتى است كه از طرف خداوند براى ولىّ امر بر جامعه قرار داده شده است. ولىّ امرى كه مسؤوليّت اداره امور جامعه را دارد مى‏تواند با رعايت مصلحت مسلمانان به هر اندازه‏اى كه صلاح بداند، ماليات حكومتى وضع كند و دايره چنين ماليات‏هايى گسترده‏تر از فلسفه تشريع خمس و زكات است.
حضرت امام خمينى‏رحمه الله نيز در كتاب البيع از حقّ دولت در گرفتن ماليات‏هايى افزون بر خمس و زكات دفاع مى‏كند.(70) برخى از عالمان اهل سنّت نيز ماليات را مصداق «عفو» كه در قرآن وارد شده، مى‏دانند.
عفو را بگير و به نيكى فرمان ده و از جاهلان روى گردان
از تو مى‏پرسند: چه چيز انفاق كنند؟ بگو: عفو، آن چه افزون بر نيازتان است.
دكتر محّمد بهى مى‏گويد:
هر چند عفو در شرايط عادى به صورت اختيارى جمع‏آورى و هزينه مى‏شود، امّا در شرايط استثنايى (مصلحت)، دولت اسلامى حق دارد آن را به عنوان فريضه‏اى واجب و الزامى درآورد؛ چرا كه قاعده اسلامى مى‏گويد: در صورتى كه مصلحت جامعه ايجاب كند، ولىّ امر مى‏تواند مباح را واجب يا حرام كند و به گمان ما، هيچ‏كس اين واقعيّت را انكار نمى‏كند كه توسعه اقتصادى، مصلحتى است كه اسلام به ولىّ‏امر اجازه مى‏دهد كه براى تحقّق آن، جمع‏آورى اموال افزون بر نياز مسلمانان (عفو) را واجب كند؛ يعنى كسانى را كه مى‏توانند افزون بر زكات، اموال مازاد بر نياز خود را صدقه دهند، وادار به اين كار نمايد؛ البتّه در صورتى كه مصلحت امّت اقتضا كند.
حضرت على‏عليه السلام نيز در دوران حكومت خويش، فراتر از زكات متعارف، بر هر اسب از اسب‏هايى كه آزاد مى‏چرند، در هر سال دو دينار و بر اسب‏هاى تندرو در هر سال يك دينار ماليات قرار داد.
با تمام اين احوال، بايد توجّه داشت كه فقط نظام مالياتى درست و عادلانه با روح اسلام سازگار، و مورد تأييد است. تمام خُلفاى عدالت‏پيشه چون على بن ابى‏طالب‏عليه السلام تأكيد كرده‏اند كه ماليات را بايد با عدالت و مهربانى جمع كرد و مقدار آن نبايد بيش از توان تحمّل مردم باشد و آن‏ها را از ضرورت‏هاى اساسى زندگى محروم كند.
 
. كفّارات‏(6
 
اسلام براى تأمين نياز فقيران افزون بر زكات، حقوق مالى ديگرى نيز به عهده ثروتمندان گذاشته است كه افراد قادر بايد به صورت مجازات مخالفت برخى از احكام شريعت بپردازند. اين حقوق در فقه اسلامى، كفّارات مالى ناميده مى‏شوند؛ مانند كفّاره قسم، كفّاره ظهار، كفّاره روزه خوردن در ماه رمضان، كفّاره قتل غيرعمد، كفّاره عدم وفا به نذر و ...چنان كه مى‏دانيم، ارتكاب اين معاصى، تجاوز به حقوق الاهى است و به بندگان خدا هيچ ربطى ندارد؛ امّا اسلام خواسته است كه اطعام فقيران يا آزادكردن بردگان يا پرداخت مال به مستحقّان، كفّاره مخالفت با اوامر الاهى و بخشش گناهان باشد تا بدين وسيله، از بار فقر و بينوايى جامعه كاسته شود.